Αλέξανδρος Ιόλας Η Μοναδικότητα του Αξεπέραστη

Είναι κάτι άνθρωποι , σπάνιοι άνθρωποι που μοιάζουν ευλογημένοι και καταραμένοι συνάμα. Σαν να τρώγεται αδηφάγα το φως τους, μέσα σε σκληρές σκιές , που ρίχνουν επάνω τους ο φόβος, τα συμπλέγματα, και ο αναθεματισμός των άλλων. Άλλα και της ίδιας της σαρωτικής τους προσωπικότητας. Που προσπαθούν να ισορροπήσουν μέσα σε έναν κόσμο ανισόρροπο στην ουσία του  , ακαλαίσθητο, ανέτοιμο για κάθε τι πρωτοπόρο και έξω από τις συστημικές νόρμες, και τις βολικές , ηθικές μιας υποκριτικής, πλειοψηφικά κοινωνίας.Είναι εκείνοι οι εκκεντρικοί εραστές της ζωής που διασύρονται και ξεχνιούνται ακόμα και από όσους ευεργέτησαν. Εκείνοι οι τρελοί, οι ασυμβίβαστοι που πληρώνουν, βαρύτατο τίμημα για την τόλμη και την ελευθερία τους. Είναι οι αξεπέραστοι Έκπτωτοι οραματιστές, ονειρευτές, πολίτες του κόσμου, που θαρρώ είναι η μοίρα τους, να απορρίπτονται και να διώκονται από την ίδια την φυλή τους, γιατί πολύ απλά στάθηκαν διαφορετικά απέναντι σε όλα!Ένας τέτοιος υπήρξε και ο Αλέξανδρος Ιόλας ο Αλεξανδρινός !
Γεννημένος στην Αλεξάνδρεια το 1907 ως Κωνσταντίνος Κουτσούδης γιός μιας ευκατάστατης οικογένειας βαμβακεμπόρων , δείχνει από νωρίς την κλίση του, στις τέχνες και το 1927 , μετακομίζει στην Αθήνα, ξεκινά χορό και συναναστρέφεται με όλες τις μεγάλες προσωπικότητες της εποχής. Σπούδασε χορό στο Βερολίνο και το Παρίσι. Με τη άνοδο του ναζισμού το 1933, εγκαταλείπει το Βερολίνο και εγκαθίσταται στο Παρίσι. Εκεί έρχεται σε επαφή με σπουδαίους καλλιτέχνες και πόζαρε ως μοντέλο για τον Ντε Κίρκο και τον Χέρμπερτ Λίστ. Στα μέσα της δεκαετίας του ’30 έφυγε για τη Νέα Υόρκη και εκεί έγινε κορυφαίος χορευτής στη νεοσύστατη <Ballet Theater Company> . Δε του έλειπε ούτε το ταλέντο ούτε την ομορφιά. Αρραβωνιάζετε την παρτενέρ του στον χορό και εγγονή του προέδρου των ΗΠΑ , Θεοδώρα Ρούσβελτ. Εκείνη του έδωσε και το όνομα Αλέξανδρος Ιόλας!

Αυτός ο γάμος, δεν είχε μεγάλη διάρκεια και διαλύεται έπειτα από τρία χρόνια. Δυστυχώς η καριέρα του λήγει άδοξα μετά από ένα ατύχημα το 1944 και έκτοτε αφιερώθηκε εξ ολοκλήρου στη συλλογή έργων Τέχνης.

Το 1946 άνοιξε τη πρώτη του γκαλερί στη Νέα Υόρκη με τη βοήθεια της φίλης του δούκισσας Μαρία Ντε Γκραμόν. Εκεί παρουσίασε ατομικές εκθέσεις του Ρενέ Μαγκρίτ και του Μαξ Ερνστ, με τον οποίο τον συνέδεε μεγάλη φιλία.

Το 1953 διοργανώνει για τον Άντι Γουόρχολ την πρώτη ατομική του έκθεση και συνδέεται στενά με το κίνημα της Pop Art. Έχει τόσο ανεπτυγμένο καλλιτεχνικό ένστικτο, που αργότερα συνεργάζεται με τους Nouveu Reallists και με καλλιτέχνες της Arte Povera.
Ξεκινάει να βάζει την σφραγίδα του και την μοναδικότητα του ανοίγοντας <Alexandre Iolas Galleries> σε Γενέυη , Μαδρίτη, Μιλάνο, Ζυρίχη, Βυρητό και Ρώμη, καθώς και τις περισσότερες στη Νέα Υόρκη.
Παράλληλα προωθεί στο εξωτερικό Έλληνες καλλιτέχνες! Όπως τους Χατζηκυριάκο-Γκίκα, Βαγή, Γουναρόπουλο, Μόραλη και Τσαρούχη. Επίσης συνεργάστηκε και με την νεότερη γενιά όπως οι Τσόκλης , Παύλος Τάκης , Μάρα Καρέτσου, Ακριθάκης.Από τη δεκαετία του 1960 περνάει όλο και περισσότερο χρόνο στην Ελλάδα και συνεργάζεται με διάφορες γκαλερί όπως οι Ζουμπουλάκη – Ιόλα, Μέδουσα, Βίκυ Δράκου, Αίθουσα Τέχνης Αθηνών, Σκουφά. Χτίζει στην Αγία Παρασκευή Αττικής ένα σπίτι – για τα δεδομένα ιδίως Ελλάδας ένα ανάκτορο – όπου μεταφέρει την τεράστια προσωπική συλλογή του από έργα αρχαίας, βυζαντινής και σύγχρονης Τέχνης, καθώς και άλλα κομμάτια όπως ταπισερί, έπιπλα και σερβίτσια μεγάλης καλλιτεχνικής και χρηματικής αξίας.

Το «ανάκτορο» του στην Αγία Παρασκευή έγινε στην εποχή του «αυριανισμού» η βίλα των οργίων. «Όλη η πολιτική, καλλιτεχνική και κοινωνική σαπίλα τραπεζωνόταν στο ανάκτορο του Ιόλα», έγραφαν οι εφημερίδες. «2.000 ντόπιες και ξένες προσωπικότητες μάζεψε ο ανώμαλος αρχαιοκάπηλος στο Γεύμα του Αιώνα» κ.λπ.

Δύο χρόνια μετά από την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1981, ο Ιόλας παραχώρησε στην Όλγα Μπακομάρου μια συνέντευξη – ποταμό για τη «Γυναίκα». Μίλησε απαξιωτικά για όλους και όλα. Από τον Τσαρούχη, με τον οποίο εν τω μεταξύ είχε έρθει σε ρήξη, μέχρι τον Κουν και τη Μελίνα Μερκούρη (που ήταν τότε υπουργός Πολιτισμού). Ειρωνεύτηκε την «αλλαγή» του Ανδρέα Παπανδρέου. Υπήρξε όμως και περιπαικτικός απέναντι στον στενό του φίλο Κωνσταντίνο Καραμανλή, Πρόεδρο της Δημοκρατίας εκείνη την εποχή. Ολοκλήρωσε την πολιτική του θέση, λέγοντας το αμίμητο «Η φτερού να μας κυβερνήσει».
Η κοινή γνώμη εξαγριώθηκε, με τον Τύπο της εποχής να πρωτοστατεί στον διασυρμό του. Το 1984, οι κατηγορίες πρώην συνεργάτη του – ο οποίος φέρεται να ήθελε να τον εκδικηθεί επειδή ο Ιόλας σταμάτησε τη συνεργασία τους – για παιδεραστία, αρχαιοκαπηλία και χρήση ναρκωτικών, παίρνουν διαστάσεις σκανδάλου.

Η υπόθεση έφτασε ως τη δικαιοσύνη και απασχόλησε και τον διεθνή Τύπο. Στο εξωτερικό υπήρξε προσπάθεια υπεράσπισής του, με πρωτοβουλία του Κώστα Γαβρά, την οποία συνυπέγραψαν πολλές διεθνείς προσωπικότητες, ανάμεσά τους και ο Φρανσουά Μιτεράν.
Μερικοί ακόμη τίτλοι εφημερίδων της εποχής ήταν: «Ο σάπιος Ιόλας και η σαπίλα των άλλων», «Υψηλή σαπίλα: Ασέλγειες και ναρκωτικά», «Καλός κόσμος και υπόκοσμος στην αγκαλιά του Ιόλα», «Γνωστοί Αθηναίοι σε όργια του Ιόλα. Παραπέμπονται για πορνεία – παιδεραστία».Μετά τον διασυρμό, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής τους, Οι Έλληνες καλλιτέχνες σταμάτησαν να τον παίρνουν τηλέφωνο, οι κοινωνικές επαφές περιορίστηκαν, άρχισε να έχει οικονομικό πρόβλημα. Είχε επίσης χαρίσει τις γκαλερί στους εραστές του, που τις διηύθυναν.Πέντε μήνες πριν από τον θάνατό του, ο Ιόλας έδωσε το παρών στον 13ο τακτικό ανακριτή για την υπόθεση αρχαιοκαπηλίας. Οκτώ χοντρόδετα ντοσιέ, αποδείκνυαν την προέλευση όλων των αντικειμένων. Ο ανακριτής τον διαβεβαίωσε ότι θεωρούσε την υπόθεση, λήξασα και ότι το μόνο που έπρεπε να κάνει ήταν να αποκαταστήσει το όνομά του στον Τύπο. Ουσιαστικά, ήταν σαν να είχε επαναπατρίσει 2.500 αρχαία.Ο Αλέξανδρος Ιόλας απεβίωσε στις 8 Ιουνίου 1987 από AIDS στη Νέα Υόρκη. Η αδερφή του Νίκη Στλαιφελ ζήτησε να καεί. Η τέφρα του έφτασε κρυφά και ετάφη στο νεκροταφείο της Αγίας Παρασκευής , σε έναν τάφο που είχε παραχωρήσει ο δήμος, για τους ευεργέτες. Στην κηδεία του δεν παραβρέθηκε κανείς. Είχε δώσει ρητή εντολή η αδελφή του όποιος πλησιάσει στο νεκροταφείο να εκδιωχθεί. Ενώ αργοσβηνει στο νοσοκομείο στην Αμερική , η αδελφή του δηλητηριάζει τα σκυλιά του και χρίζεται διαχειρίστρια της περιουσίας του.

Μετά τον θάνατο του η βίλα του λεηλατήθηκε από συγγενείς και φίλους. Από κοινούς ληστές, ακόμα και από πρώην εραστές του λέει σε συνέντευξη του ο Σταθούλης. Η μοναδικής αξίας, τόσο καλλιτεχνικής, όσο και ιστορικής και οικονομικής, συλλογή του με 11.000 έργα τέχνης υπήρξε αντικείμενο κλοπής.
Η επιθυμία του πριν πεθάνει ήταν να δωρίσει την αμύθητη συλλογή του από έργα τέχνης στο ελληνικό κράτος δεν εκπληρώθηκε ποτέ. Η ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε την προσφορά του και έτσι το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής του χάθηκε. Ένα μικρό της τµήµα της τεράστιας συλλογής τους βρίσκεται στο Centre Pompidou στο Παρίσι.
Σήµερα στην Ελλάδα, τίποτα δεν θυμίζει, το ευφυές και δημιουργικό του πέρασµα, μόνον η συλλογή των 47 έργων, που εκείνος δώρισε τότε, «σαν πυρήνα», για να ξεκινήσει τη ζωή του το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη.

Ο Αλέξανδρος Ιόλας έφυγε από τη ζωή ολομόναχος σβήνοντας σε ένα νοσοκομείο της Νέας Υόρκης χωρίς να αφήσει διαθήκη. Άφησε όμως ενενήντα κασέτες , στις οποίες διηγείται την ζωή του στον Νίκο Σταθούλη. Η αυτοβιογραφία του Αλέξανδρου Ιόλα παρουσιάζεται 25 χρόνια μετά τον θάνατό του και συμβάλλει στην αποκατάσταση της μνήμης του!Νομίζω πως από κάπου εκεί ψηλά ο Αλέξανδρος Ιόλας, φορώντας τα εκκεντρικά παπούτσια του, κόβει βόλτες μέσα στα νέφη χαμογελώντας γλυκόπικρα και όταν καταδέχεται κάποιες στιγμές, να κοιτάξει χαμηλά , γελάει με την κοινοτυπία, των ανθρώπων, αλλά και με την φοβία της διαφορετικότητας. Από όλη την ζωή του, έως τον τραγικό επίλογο, αυτό που προσωπικά με θλίβει και με σοκάρει, είναι ο κανιβαλισμος του, από τους δικούς του ανθρώπους και την ίδια την χώρα του, που δε μπόρεσε να τον δει, έστω σαν ευεργέτη δεχόμενη, την τεράστια προσφορά του στην τέχνη. 

Οι Πηγές  που χρησιμοποιηθηκαν για τα βιογραφικά στοιχεία :

-Κατερίνα Λυμπεροπούλου, «Ο “ακόλαστος” που τα έβαλε με το κατεστημένο του ’80», Το Βήμα, 6/5/2012
-Κωστής Παπαγιώργης, «Eγώ, ο Ιόλας», Lifo, 20/6/2012
-Χρήστος Παρίδης, «Αλέξανδρος Ιόλας: Το εξέχον θήραμα του αυριανισμού», Lifo, 28/3/2012.
-«Ο Αλέξανδρος Ιόλας και η Θεσσαλονίκη», Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

-Γιάννα Δήμηνα ThessArt